Ochrona sygnalistów – CZĘŚĆ 2 - DZIAŁANIA ODWETOWE
Zgodnie z zapisami ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa wobec osób dokonujących zgłoszenia nie mogą być podejmowane działania odwetowe, ani próby lub groźby zastosowania takich działań.
Ustawowa definicja "działań odwetowych"
W przypadku osób zgłaszających będących zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, przez działania odwetowe rozumie się w szczególności działania, a także groźby lub próby zastosowania działań, polegające na:
- odmowie nawiązania stosunku pracy;
- wypowiedzeniu lub rozwiązaniu bez wypowiedzenia stosunku pracy;
- niezawarciu umowy o pracę na czas określony lub umowy o pracę na czas nieokreślony po rozwiązaniu umowy o pracę na okres próbny, niezawarciu kolejnej umowy o pracę na czas określony lub niezawarciu umowy o pracę na czas nieokreślony, po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony – w przypadku gdy pracownik miał uzasadnione oczekiwanie, że zostanie z nim zawarta taka umowa;
- obniżeniu wysokości wynagrodzenia za pracę;
- wstrzymaniu awansu albo pominięciu przy awansowaniu;
- pominięciu przy przyznawaniu innych niż wynagrodzenie świadczeń związanych z pracą lub obniżeniu wysokości tych świadczeń;
- przeniesieniu pracownika na niższe stanowisko pracy;
- zawieszeniu w wykonywaniu obowiązków pracowniczych lub służbowych;
- przekazaniu innemu pracownikowi dotychczasowych obowiązków pracownika;
- niekorzystnej zmianie miejsca wykonywania pracy lub rozkładu czasu pracy;
- negatywnej ocenie wyników pracy lub negatywnej opinii o pracy;
- nałożeniu lub zastosowaniu środka dyscyplinarnego, w tym kary finansowej, lub środka o podobnym charakterze;
- przymusie, zastraszaniu lub wykluczeniu;
- mobbingu;
- dyskryminacji;
- niekorzystnym lub niesprawiedliwym traktowaniu;
- wstrzymaniu udziału lub pominięciu przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe;
- nieuzasadnionym skierowaniu na badania lekarskie, w tym badania psychiatryczne, o ile przepisy odrębne przewidują możliwość skierowania pracownika na takie badania;
- działaniu zmierzającym do utrudnienia znalezienia w przyszłości pracy w danym sektorze lub branży na podstawie nieformalnego lub formalnego porozumienia sektorowego lub branżowego;
- spowodowaniu straty finansowej, w tym gospodarczej, lub utraty dochodu;
- wyrządzeniu innej szkody niematerialnej, w tym naruszenia dóbr osobistych, w szczególności dobrego imienia zgłaszającego.
Szczególnie istotne jest, że to na pracodawcy spoczywa ciężar dowodu, że podjęte działania o których mowa wyżej, nie są działaniami odwetowymi.
W odniesieniu do osób zgłaszających, których praca lub usługa świadczone były, są lub mają być na podstawie innego stosunku prawnego, przez działania odwetowe rozumie się w szczególności działania, a także groźby lub próby zastosowania działań, polegające na zachowaniach, które odnoszą się do osoby zatrudnionej na podstawie stosunku pracy, o ile charakter pracy lub wykonywanej usługi lub pełnionej funkcji lub służby nie wyklucza zastosowania wobec zgłaszającego takiego działania, a także:
- wypowiedzenie, odstąpienie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia umowy, której stroną jest zgłaszający, w szczególności dotyczącej sprzedaży lub dostawy towarów lub świadczenia usług;
- nałożenie obowiązku lub odmowę przyznania, ograniczenie lub odebranie uprawnienia, w szczególności koncesji, zezwolenia lub ulgi.
Przewidziane w ustawie gwarancje i środki prawne przysługujące osobie dokonującej zgłoszenia naruszenia
Jeśli zgłaszający doświadczy jakichkolwiek działań odwetowych, przysługuje mu prawo do ubiegania się o pełne odszkodowanie. W związku z dokonaniem zgłoszenia, sygnalista jest zwolniony z możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności, zarówno dyscyplinarnej, jak i cywilnoprawnej za domniemane naruszenia praw innych osób lub niewypełnienie obowiązków prawnych, w tym zarzutów o zniesławienie, naruszenie dóbr osobistych, prawa autorskie, przepisy o ochronie danych osobowych, czy też obowiązek zachowania tajemnicy, włączając w to tajemnicę przedsiębiorstwa. Możliwość takiej obrony jest uzależniona od tego, czy zgłaszający miał uzasadnione przesłanki do przekonania, że jego działanie, polegające na zgłoszeniu lub ujawnieniu publicznym, było konieczne do wykrycia naruszenia prawa, zgodnie z postanowieniami ustawy.
Wyłączona jest także możliwość odmowy przyznania, ograniczenia lub odebrania uprawnienia, jak zezwolenia, koncesji lub ulgi, a także wypowiedzenia, odstąpienia, albo rozwiązania bez wypowiedzenia, umowy dotyczącej sprzedaży, dostawy towarów lub świadczenia usług – jeżeli przyczyną miałoby być dokonane zgłoszenie.
W ustawie wprowadzona została sankcja nieważności postanowień umów o pracę i innych aktów objętych prawem pracy oraz czynności cywilnoprawnych w zakresie, w jakim bezpośrednio lub pośrednio wyłączają lub ograniczają prawo do dokonania zgłoszenia.
Rozwiązania te mają również zastosowanie odpowiednio do osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia oraz osoby powiązanej ze zgłaszającym.
Przyznanie statusu sygnalisty uzależnione jest od dokonania zgłoszenia na zasadach określonych w ustawie o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Zgodnie z ustawą, zgłaszający musi postępować zgodnie z określonymi procedurami określonymi w ustawie, co obejmuje korzystanie z ustalonych kanałów zgłoszeniowych lub przestrzeganie zasad publicznego ujawnienia informacji. W każdym przypadku konieczne będzie dopełnienie warunków związanych z rzetelnością postępowania zgłaszającego, a także wiarygodnością zgłaszanych lub ujawnianych przez niego informacji. W tym ostatnim aspekcie przewidziany został wymóg posiadania przez zgłaszającego uzasadnionych podstaw, aby sądzić, że będąca przedmiotem zgłoszenia informacja o naruszeniu prawa jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia.
Prawo sygnalisty do monitorowania sprawy
W przypadku zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego zgłoszenia, sygnalista zyskuje prawo do monitorowania przebiegu sprawy, w tym do otrzymywania informacji zwrotnych na temat podjętych następczych, co umożliwia ocenę adekwatności reakcji na zgłoszenie. W każdym z tych przypadków, zarówno przy zgłoszeniach wewnętrznych i zewnętrznych jak i publicznym ujawnieniu, przysługują również środki ochronne przewidziane ustawą. Te przepisy o ochronie mogą być aktywowane przez zgłaszającego w przypadku pojawienia się sporu lub działań o charakterze odwetowym.
Opracowane na podstawie: projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa z dnia 08.01.2024 r.
Potrzebujesz szkolenia? Zapraszam do współpracy.
Skontaktuj się ze mną:
+48 790 730 918
biuro@anti-fraud.pl
